DOKUMENTY STAROPOLSKIE Z ARCHIWUM PROF. STANISŁAWA PONIATOWSKIEGO
Pobierz materiały w formacie MS Word
Dokumenty staropolskie z Archiwum prof. Stanisława Poniatowskiego
W zbiorach Biblioteki Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego we Wrocławiu znajdują się ciekawe dokumenty staropolskie wchodzące w skład Archiwum prof. Stanisława Poniatowskiego (1884-1945), znanego antropologa i etnologa. W skład zespołu dokumentów staropolskich wchodzi 15 jednostek sygnaturowych. Dokumenty te stanowią zapewne zaledwie fragment zbioru materiałów do przygotowywanej przez St. Poniatowskiego monografii Rusi Litewskiej o różnej prowieniencji, która wraz z częścią materiałów naukowych Profesora trafiła do Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego po II wojnie światowej. Obecnie dokumenty staropolskie zostały uporządkowane w układzie problemowo-chronologicznym, ale zachowane zostały okładki dawnego podziału w formie osobnej jednostki.
W skład dokumentów staropolskich z Archiwum prof. Stanisława Poniatowskiego wchodzi przede wszystkim ciekawa kolekcja akt majątkowych, aktów notarialnych, poświadczeń i innych dokumentów o charakterze prawnym. W przeważającej części są to wypisy w ksiąg grodzkich, ziemskich, trybunalskich i innych, potwierdzone podpisami świadków, sporządzających je urzędników i opatrzone urzędowymi pieczęciami. Dokumenty te, datowane na XVII- XIX wiek mogą stanowić ciekawe źródło do poznania stosunków własnościowych i majątkowych Rusi Litewskiej, mogą również stanowić cenne źródło do badań nad mentalnością i kulturą mieszkańców. Dokumenty te są ułożone według miejscowości i ich właścicieli w poszczególnych jednostkach inwentarzowych. Szczególnie wartościowe są materiały dotyczące dóbr Mołowidy w powiecie słonimskim, w tym inwentarze i sumariusze od XVII do poł. XIX wieku, dokumenty dotyczące dóbr Lachowicze w powiecie pińskim oraz innych miejscowości na Rusi Litewskiej jak Kołbowo, Krzywobłoty, Ostrów, Raczkiewicze, Aleksandrów, Boćki, Dworce, Kusin, Łopienica Mała, Roś, Wiszowa, Wołkowysk i wiele innych. Obecnie miejscowości te znajdują się na terytorium Polski, Litwy i Białorusi.
Osobną kategorię dokumentów stanowią pamiętniki i relacje dotyczące życia codziennego na Podlasiu i Królestwie Polskim z XIX wieku, z czego dwie relacje są unikatowe. Interesujące są wspomnienia z 1850 r. Michała Ostromęckiego z podróży z Łomży do Krakowa, w których autor zawarł wnikliwą analizę zwyczajów chłopskich z terenów Królestwa Polskiego oraz interesująco zanalizował wpływ mentalności chłopskiej na formowanie się w tym czasie warstwy robotniczej. Innym ciekawym pamiętnikiem jest relacja NN o okolicznościach towarzyszących zniesieniu pańszczyzny w 1861 roku na terenie Podlasia i Białostocczyzny i przebiegu powstania styczniowego w wymienionym obszarze. Autor relacji jest nieznany, jednakże z treści pamiętnika jak i proweniencji ( autograf opatrzony jest pieczątką „Z księgozbioru Z. Glogera) jak i dopisku samego St. Poniatowskiego można przypuszczać, ze autorem mógłby być Jan Gloger (1812-1884), ojciec Zygmunta Glogera, znanego historyka i etnografa.
Ponadto w kolekcji dokumentów staropolskich St. Poniatowskiego znajdują się liczne dokumenty gospodarcze jak instruktaże gospodarcze, materiały dot. kwestii włościańskiej, korespondencja ekonomiczna, supliki, pozwy, materiały dot. transportu rzecznego na Litwie w XVIII w., materiały genealogiczne, taryfy podatkowe i inne.
Dla genealogów dokumenty staropolskie z Archiwum mogą stanowić cenne źródło dla poznania powiązań rodzinnych i majątkowych przede wszystkim rodzin Kiersnowskich, Bęklewskich i Wojniłłowiczów i Bakanowskich, ale także rodzin z nimi spokrewnionych lub sąsiedzkich. Ze względu na rosnące zainteresowanie badaniami genealogicznymi w trakcie opracowania dokumentów zdecydowano się na szczegółowe wymienianie występujących w formie podpisów nazwisk.
Dokumenty staropolskie Archiwum prof. Stanisława Poniatowskiego powstawały w okresie od 1620 (najstarszy) do 1893 roku (najpóźniejszy datowany dokument), sporządzone są w jęz. polskim, staro białoruskim, rosyjskim i niemieckim. Są to oryginały i kopie współczesne dokumentów wydawanych dla potrzeb stron procesowych z kancelarii sądów grodzkich i ziemskich, autografy wspomnień i relacji. Na niektórych dokumentach zachowały się urzędowe i prywatne pieczęcie lakowe lub papierowe. Dla potrzeb opracowania i udostępnienia zbioru dla szerokiego grona odbiorów dokonano spisu materiałów na podstawie instrukcji wydawniczej z 1952 roku z uwzględnieniem oboczności pisowni przy tłumaczeniach z języka obcego. W opisach jednostek tam, gdzie to było możliwe, dokonano identyfikacji nazwisk i miejscowości. Również, ze względu na specyfikę Archiwum, wyjątkowego w zbiorach Biblioteki Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, zdecydowano się na opublikowanie opisów szczegółowych zawartości Archiwum. Do opisu inwentarzowego dołączony został indeks nazwisk i miejscowości geograficznych wymienionych w dokumentach staropolskich Archiwum.
strona 1 strona 2 strona 3 strona 4 strona 5 strona 6 strona 7 strona 8 strona 9 strona 10 strona 11 strona 12 strona 13 strona 14