PROJEKT „ETNOGRAFII DOŚWIADCZENIA” KAZIMIERY ZAWISTOWICZ-ADAMSKIEJ I JEGO WSPÓŁCZESNE ZASTOSOWANIA
(Streszczenie)
Artykuł jest próbą ponownego odczytania książki Społeczność wiejska Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej.
Pierwsza część pracy zawiera krytyczny przegląd głównych stanowisk, w ramach których dokonywano dotychczas egzegezy treści Społeczności wiejskiej. Dzieło Zawistowicz-Adamskiej postrzegane jest tutaj jako: 1) vademecum postaw terenowych badacza, 2) dokument-powieść albo 3) autobiograficzny tekst paraliteracki. Wprowadzeniem do tych zagadnień jest umiejscowienie dyskusji nad Społecznością w ramach metadyskursu nad dziejami myśli naukowej. Punktem odniesienia jest tutaj metafora skotomy Olivera Sacksa.
części drugiej rozważania autora prowadzone są w oparciu o odwołania do współczesnej dyskusji metodologicznej nad rolą doświadczenia terenowego badacza i językowych form jego zapisu. Na tym tle autor bada konstrukcję Społeczności jako „opowieści konfesyjnej” oraz analizuje znaczenie chronotopu spotkania.
Część trzecia poświęcona jest wskazaniu punktów stycznych między projektem Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej a projektem autora, prowadzącego własne badania wśród społeczności hospicjum i Domu Pomocy Społecznej dla Przewlekle Chorych.
Słowa kluczowe:
autobiografia, chronotop spotkania, hospicjum, dom pomocy społecznej, doświadczenie, opowieść konfesyjna, skotoma
Piotr Szarota
JAPOŃSKI UŚMIECH. ORIENTALISTYCZNA INWENCJA CZY SKRYPT KULTUROWY?
(Streszczenie)
Autor artykułu próbuje odpowiedzieć na pytanie, do jakiego stopnia „japoński uśmiech”, o którym chętnie piszą zachodni autorzy, jest inwencją orientalistyczną, a do jakiego stopnia zakorzeniony jest on faktycznie w tradycyjnych japońskich wartościach kulturowych. Przyjęta została definicja, zgodnie z którą uśmiech jest charakterystycznym i łatwo rozpoznawalnym wyrazem mimicznym, spełniającym ważną funkcję komunikacyjną. Poszczególne kultury różnić się mogą od siebie pod względem sposobów wykorzystania uśmiechu w życiu społecznym. Nakreślona została specyfika charakterystycznej dla regionu Dalekiego Wschodu komunikacji „wysokiego kontekstu”, w której niewiele trzeba wyrażać za pomocą słów, ponieważ większość informacji zawarta jest w kontekście wypowiedzi. Wysunięto przypuszczenie, że w takiej sytuacji uśmiech rzadko będzie traktowany jako sygnał społeczny, którego znaczenie może być niezależne od tła. Najważniejsza część tekstu poświęcona jest zarysowaniu hipotetycznych skryptów kulturowych, które mają zachęcać bądź powstrzymywać przed stosowaniem uśmiechu w określonych sytuacjach społecznych. Ukazano powiązanie tych skryptów z tradycyjnymi wartościami kultury japońskiej, przede wszystkim z ideałem wa, czyli harmonii społecznej. Przedyskutowany został też problem, do jakiego stopnia etykieta japońskiego uśmiechu jest faktycznie niepowtarzalna. W konkluzji, autor dochodzi do wniosku, że japoński uśmiech dobrze wpisuje się w kulturowy kontekst kultury japońskiej oraz jest jakościowo wyróżnialny spośród innych „uśmiechów Dalekiego Wschodu”.
Słowa kluczowe:
uśmiech, etykieta, komunikacja niewerbalna, kultura japońska, orientalizm, nihonjinron
Zbigniew Szmyt
BURIACI W MONGOLII. DYLEMATY TOŻSAMOŚCI ETNICZNEJ I NARODOWEJ
(Summary)
This article addresses questions of ethnic and national identity concerning the Buryat minority in Mongolia. This group was formed in the first three decades of the twentieth century as a result of mass Buryat migration from their homeland plagued by revolutions and civil war. Despite repressions and ethnic purges in 1930s, this group managed to survive. Their present population numbers over 40 000 and is concentrated mainly in Northern Mongolia and Ulaanbaatar. The character of their ethnicity is mainly tribal-ancestral. In this community, patrilinear kinship stands for the foundation of their present ethnic identity.
Only in recent years have local elites made attempts to consolidate this ethnic group. In 1994 an organisation called Altargana emerged, which concentrates Buryats from Khentei and the Eastern provinces. This organisation has expanded its activity over the Mongolian borders and has the aim to consolidate all of the Buryats. Nevertheless, most Mongolian Buryats still think of themselves as Mongolians first. They feel that they are equal members of the Mongolian nation, the same as Khalkhas; the nation understood not only as a political creation, but also an ethnocultural community with common ancestors and a common history.
The ethnic group of Buryats was formed as a result of Russian colonisation and separation from the Mongolian people. The process of creation of the Buryat national identity started in the 20th century and was intensified by Bolsheviks’ ethnic policy and the proclamation of the Buryat Republic.
For that reason, Buryats who emigrated to Mongolia did not participate in the process of forming the nation. Instead of that they were involved in Mongolian national discourse. Gradual assimilation with the Khalkha community and the sporadic character of contact between individual tribal-territorial Buryat groups proves that they have not driven the process of ethnic consolidation to the end.
Słowa kluczowe:
Buriaci, Buriacja, Mongolia, panmongolizm
Maciej Kurcz
MIĘDZY RZEKĄ A PUSTYNIĄ. KATEGORIA GRANICZNOŚCI W KULTURZE PÓŁNOCNOSUDAŃSKICH MUZUŁMANÓW
(streszczenie)
Islam kategoryzuje rzeczywistość nad dwie wyraźnie odseparowane strefy: świecką oraz świętą. Podział ten determinuje niemal każdą sferę życia muzułmanina. Ze względu na wagę owego rozróżnienia, uświęconego przez religię i obyczaj, szczególnego znaczenia nabierają miejsca graniczne, stykowe – łączące i oddzielające zarazem obydwa światy.
Artykuł podnosi kwestię graniczności, jako jednej z najbardziej podstawowych kategorii kultury. Autor analizuje ją w kontekście środowiska wiejskiego Sudanu północnego, znanego mu z kilkukrotnych wyjazdów badawczych,.
W Sudanie północnym rolę fizycznego i symbolicznego obszaru granicznego pełni Nil. Jest on najsilniej kojarzony z doświadczeniem graniczności i sacrum, przez co jest także swoistym wzorem konceptualizacji wszelkiego rodzaju miejsc czy zdarzeń, nasuwających skojarzenie z przekraczaniem granicy. Opisywane zjawiska, choć silnie związane z kontekstem północnosudańskim, są zasadniczo wspólne z innymi obszarami Bliskiego Wschodu. Integralnie bowiem związane są z islamem.
Słowa kluczowe:
Sudan, islam, Nil, granica
Kacper Świerk