HISTORIA POLSKIEGO TOWARZYSTWA LUDOZNAWCZEGO

Tablica chronologiczna

• 22 VIII 1891: podczas Zjazdu Polskich Lekarzy i Przyrodników w Krakowie Seweryn Udziela przedstawił projekt utworzenia Towarzystwa Ludoznawczego. Inicjatywy tej nie udało się wówczas zrealizować
• 1893: próba założenia Towarzystwa Ludoznawczego we Lwowie, przez Mikołaja Rybowskiego i in. CK Namiestnictwo Galicyjskie odrzuciło projekt statutu
• 22 VII 1894: Zjazd Literatów i Dziennikarzy Polskich we Lwowie (podczas Powszechnej Wystawy Krajowej) oświadczył się za założeniem Towarzystwa Ludoznawczego. Inicjatorem był prof. dr Antoni Kalina
• 19 VIII 1894: statut Towarzystwa Ludoznawczego został zatwierdzony reskryptem ck Namiestnictwa Galicyjskiego
• 9 II 1895: w sali ratuszowej we Lwowie odbyło się pierwsze Walne Zgromadzenie Towarzystwa Ludoznawczego. Pierwszym prezesem został Antoni Kalina, a sekretarzem Adolf Strzelecki
• 28 II 1895: pierwsze posiedzenie naukowe „w sali wykładów geograficznych na Uniwersytecie”, na którym dr Iwan Franko wygłosił odczyt O współczesnych kierunkach w ludoznawstwie. Na wykładzie było około 40 osób – członków Towarzystwa i gości
• 16 III 1895: nawiązano kontakty z Towarzystwem Pedagogicznym
• 30 X 1895: członkami korespondentami Towarzystwa Ludoznawczego mianowana: prof. dr Władysława Nehringa (Wrocław), prof. dr Aleksandra Brücknera (Berlin), Jana Witorta (Poniewież), dr Lubora Niederlego, Frantiska Řehořa i dr Čenka Zibrta (Praha) oraz dr Michaela Haberlandta (Wiedeń)
• 30 XII 1895: członkami korespondentami TL mianowano: Frantiska Bartosa (Brno), dr Klemensa Koehlera i dr Włądysława Łebińskiego (Poznań) oraz prof. dr Jiřego Polivkę (Praga)
• W 1895 r. wydano pierwszy tom „Ludu”. Rocznik drugi „Ludu” ofiarowano Janowi Karłowiczowi, jednemu z założycieli, w dowód uznania 25-letniej pracy na polu ludoznawstwa polskiego
• 21 I 1896: udział wydelegowanych członków TL w Walnym Zjeździe Towarzystwa Pedagogicznego w Stryju
• 23 I 1897: III Walne Zgromadzenie TL. Na prezesa wybrano ponownie Antoniego Kalinę. Sekretarzem został Kazimierz Gorzycki
• 1 III 1897: zmiany w statucie TL, uchwalone podczas III Walnego Zgromadzenia, zostały zatwierdzone reskryptem ck Namiestnictwa
• 1897: ułożono i wydrukowano po polsku i ukraińsku kwestionariusze dotyczące pisanek i wiosną 1897 roku wysłano w liczbie 2720 sztuk do 1200 miejscowości
• 19 V 1897: dr Iwan Franko wraz z żoną Olgą występują z TL
• 19 VI 1897: delegatami TL na Walny Zjazd Towarzystwa Pedagogicznego zostali Ludwik Pierzchała, Kornel Jaworski i Edmund Kolbuszowski
• 13 X 1897: członkiem korespondentem TL mianowano prof. dr Adolfa Černego z Pragi
• 20 XI 1897: uchwalono Regulamin dla oddziałów Towarzystwa Ludoznawczego
• 3 XII 1897: prof. Ludwik Młynek założył oddział TL w Buczaczu
• 29 I 1898: podjęto uchwałę o udostępnienie zbiorów bibliotecznych TL dla członków Towarzystwa
• 5 IV 1898: Seweryn Udziela założył oddział TL w Wieliczce
• 4 XII 1898: utworzono oddział TL w Krakowie; jego przewodniczącym został Jan Świętek
• 12 III 1899: oddział TL w Tatarowie na Huculszczyźnie założył Józef Schnaider
• 13 III 1899: prof. Ludwik Młynek założył oddział TL w Tarnowie
• 13 I 1900: założono oddział TL w Chrzanowie; jego przewodniczącym został Bronisław Gustawicz
• 10 II 1900: we Lwowie odczyt Stanisława Eljasza-Radzikowskiego, O stylu zakopiańskim
• 4 – 6 VI 1900: TL uczestniczy w III Zjeździe Historyków Polskich w Krakowie
• 1900: w 6 roczniku „Ludu” ogłoszono poszukiwania lub krótkie kwestionariusze dotyczące mętowania, gier i zabaw dziecięcych (Franciszek Krček), źródeł leczniczych w folklorze (Stanisław Eljasz-Radzikowski), kwestionariusz o Kazimierzu – królu „chłopków” (M. Rawicz-Witanowski), w sprawie ludowych nazw miejscowych w powiecie chrzanowskim i prima aprillis (Bronisław Gustawicz) oraz odezwę ludoznawców do fotografów (według Michaela Haberlandta opracował Franciszek Krček)
• 1901: nakładem TL wydano Folklor – podręcznik dla zajmujących się ludoznawstwem (red. George L. Gomme, red. wyd. polskiego Stanisław Eljasz-Radzikowski, tłum. Wojciech Szukiewicz)
• 26 X 1901: przewodniczący oddziału krakowskiego TL Jan Świętek wystąpił z Towarzystwa
• 12 IV 1902: na posiedzeniu Zarządu „uchwalono zażądać zwrotu zbiorów b. oddziału buczackiego i wielickiego”
• 20 IV 1902: Seweryn Udziela założył oddział TL w Podgórzu k. Krakowa (Zarząd TL zatwierdził 7 VI 1902)
• 14 VI 1903: zmarł Jan Karłowicz – jeden z założycieli i pierwszy członek honorowy TL
• 30 I 1904: redakcję „Ludu” przekazano do Krakowa, w ręce prof. dr Karola Potkańskiego i Seweryna Udzieli
• Luty 1905: wystawa sztuki ludowej z Sądecczyzny w Muzeum Przemysłowym we Lwowie (ze zbiorów Seweryna Udzieli, z ryunkami i akwarelami F. Taroniego, M. Guńkiewicza, H. Zajączkowskiego i M. Pruskównej)
• 1 V 1905: wynajęto pomieszczenie na zbiory etnograficzne, książki i czasopisma TL
• 10 – 11 VI 1905: XI Walne Zgromadzenie TL. Odchodzącemu prezesowi Antoniemu Kalinie nadano godność członka honorowego. Nowym prezesem został prof. dr Józef Kallenbach. WZ powierzyło Janowi Świętkowi wznowienie i zorganizowanie o. krakowskiego. Zgromadzeniu towarzyszyły sesja naukowa i wystawa etnograficzna. „Zjazd wyraża przekonanie, że „Wisła” upaść nie powinna”
• 3 V 1906: zmarł we Lwowie współzałożyciel i pierwszy prezes Towarzystwa prof. dr Antoni Kalina
• 13 XII 1906: prezes TL Józef Kallenbach ustępuje ze stanowiska redaktora „Ludu”. Redaktorem zostaje wiceprezes Towarzystwa prof. dr Wilhelm Bruchnalski
• 16 VIII 1907: zmarł prof. dr Karol Potkański, historyk, etnograf, współredaktor „Ludu” (roczniki 10 – 11)
• Listopad 1910: Seweryn Udziela opublikował w „Ludzie” (t. 16, 1910, s. 328 – 330 ) kwestionariusze o pieśniach i muzyce ludowej. Wyniki badań mają wejść do opracowania zbiorowego, Das Volkslied in Österreich
• 1910: dr Adam Fischer objął redakcję „Ludu”
• Czerwiec 1911: XVI Walne Zgromadzenie Towarzystwa Ludoznawczego (ostatnie przed I wojną światową)
• 23 XII 1913: zmarł Stefan Ramułt, współzałożyciel TL, członek Zarządu w latach 1895 – 1899, znawca gwar kaszubskich
• 1913: siedzibę TL przeniesiono z ul. św. Michała 5 do lokalu „Bojkotu”, następnie, z powodu braku pieniędzy na czynsz, do mieszkania Adama Fischera. Z końcem 1913 roku bibliotekę i zbiory przeniesiono do Instytutu Antropologicznego Uniwersytetu Jana Kazimierza
• 1914: zmarł Władysław Kosiński, pionier nowoczesnej folklorystyki, współpracownik „Ludu”
• 12 III 1916: zmarł Franciszek Krček, językoznawca i folklorysta, jeden z założycieli TL
• 28 V 1916: zmarł Iwan Franko, jeden z założycieli TL
• 1916: prof. dr Jan Czekanowski i dr Adam Fischer reaktywowali TL we Lwowie (brak aktywności; od połowy 1911 r. ukazały się tylko dwa tomy „Ludu”)
• 9 VI 1917: wznowiono posiedzenia naukowe TL odczytem prof. dr Kazimierza Nitscha, Dyalektologia a materyalna kultura ludowa w świetle konkretnych przykładów
• 1917: zmarł Bronisław Gustawicz, etnograf i folklorysta, założyciel oddziału TL w Chrzanowie
• 30 VI 1917: XVII Walne Zgromadzenie TL. Prezesem obrano prof. dr Wilhelma Bruchnalskiego, wiceprezesem prof. dr Jana Czekanowskiego, sekretarzem dr Adama Fischera
• 1919: Towarzystwo Ludoznawcze otrzymało członkostwo Związku Polskich Towarzystw Naukowych we Lwowie
• 1921: „Lud” stał się organem Polskiego Towarzystwa Etnologicznego, wydawanym nadal przez Towarzystwo Ludoznawcze. Kolejny, 21 rocznik „Ludu” był jednocześnie pierwszym tomem „Nowej Serii”. Od tego tomu zmienił się także charakter „Ludu”
• 31 X 1922: zmarł Szymon Matusiak, gwaroznawca i folklorysta, redaktor „Ludu” w latach 1908 – 1915
• Styczeń 1925: Biblioteka Towarzystwa Ludoznawczego została złożona w depozyt w Zakładzie Etnologicznym UJK, uzyskując w ten sposób stałą siedzibę
• 12 V 1926: XVIII Walne Zgromadzenie TL. Prezesem obrano prof. dr Jana Czekanowskiego. Członkami honorowymi mianowano Aleksandra Brücknera, Lubora Niederlego i Seweryna Udzielę. Uchwalono oddanie Biblioteki TL Zakładowi Etnologii UJK w wieczysty depozyt
• 3 VI 1926: zmarł Jan Świętek, założyciel oddziału krakowskiego TL
• 2 XII 1928: zmarł Stanisław Zdziarski, polonista, slawista i folklorysta, sekretarz TL w latach 1899 – 1904
• 27 V 1930: zmarł dr Stanisław Ciszewski, profesor Katedry Etnologii Uniwersytetu Lwowskiego w roku akademickim 1910 – 1911, członek Zarządu TL w latach 1911 – 1917, członek Polskiego Towarzystwa Etnologicznego
• 24 I 1931: wykład Wilhelma Pesslera, Die geographische Methode in der Volkskunde, na wspólnym posiedzeniu Towarzystwa Geograficznego i Ludoznawczego we Lwowie
• 1932: zmarł Szymon Gonet, wybitny folklorysta, współpracownik „Ludu” od 1896 roku
• 24 VI 1934: XIX Walne Zgromadzenie TL w sali seminaryjnej Zakładu Etnologicznego UJK. Prezesem obrano ponownie prof. dr Jana Czekanowskiego, sekretarzem prof. dr Adama Fischera
• 1934: zmarł Henryk Biegeleisen, historyk literatury i folklorysta, założyciel TL i członek Zarządu w latach 1895 – 1896
• 1934: Towarzystwo Ludoznawcze zaczyna druk serii „Prace Etnograficzne”, publikując pracę Seweryna Udzieli Ziemia łemkowska przed półwieczem
• 1934: Biblioteka TL (w depozycie w Zakładzie Etnologii UJK) liczy już 1519 dzieł, w tym 340 czasopism. „Lud” jest wysyłany na wymianę do 62 krajowych i 152 zagranicznych pokrewnych instytucji
• 26 IX 1937: zmarł Seweryn Udziela, współzałożyciel TL oraz oddziałów w Wieliczce i Podgórzu, członek honorowy TL, redaktor „Ludu”, twórca Muzeum Etnograficznego w Krakowie
• 4 IV 1939: XX Walne Zgromadzenie TL we Lwowie. Prezesem został ponownie prof. dr Jan Czekanowski, a sekretarzem prof. dr Adam Fischer
• 24 V 1939: zmarł prof. dr Aleksander Brückner, współpracownik „Ludu”, członek honorowy TL
• 28 VIII 1941: zmarł Ludwik Młynek, nauczyciel, etnograf i folklorysta, założyciel oddziałów w Buczaczu i Tarnowie
• 22 XII 1943: zmarł we Lwowie prof. dr Adam Fischer, wieloletni sekretarz TL i redaktor „Ludu”
• 12 X 1945: pierwsze powojenne zebranie TL w Lublinie; obecni byli prof. prof. Jan Czekanowski, Jan Mydlarski, Leon Halban i Józef Gajek, któremu powierzono funkcję sekretarza
• 22 XI 1945: XXI Walne Zgromadzenie TL w Lublinie wybrało Zarząd w składzie: prezes – Kazimierz Moszyński, wiceprezesi – Jan Czekanowski i Leon Halban, sekretarz – Józef Gajek
• 24 – 25 I 1947: XXII Walne Zgromadzenie TL w Lublinie; zmieniono nazwę na Polskie Towarzystwo Ludoznawcze i dokonano poważnych zmian w sposobie działalności Towarzystwa. Członkiem honorowym mianowano prof. dr Kazimierza Nitscha
• 4 II 1947: pierwsze Walne Zebranie oddziału PTL w Mszanie Dolnej
• 15 III 1947: wznowił działalność oddział krakowski PTL
• 18 III 1947: władze miasta Torunia zatwierdziły oddział toruński PTL
• 22 – 23 III 1947: konferencja poświęcona problemowi realizacji Polskiego atlasu etnograficznego
• 23 V 1947: zatwierdzono statut Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego
• 1947: przy Seminarium Etnografii Słowian Uniwersytetu Jagiellońskiego utworzono Poradnię Etnograficzną PTL, służącą nauczycielom i młodzieży „stałą pomocą doradczą i księgozbiorem”
• 1947: ukazał się pierwszy tom serii „Prace Etnologiczne” (T. Milewski, Zarys językoznawstwa ogólnego. Część I – Teoria językoznawstwa)
• 9 – 10 IV 1948: XXIII Walne Zgromadzenie PTL w Krakowie, prof. Kazimierz Moszyński wygłosił referat Ewolucjonizm krytyczny na tle innych kierunków etnologii („Lud”, t. 38, 1948, s. 3 – 27). Członkami honorowymi Towarzystwa zostali prof. prof. Franciszek Bujak, Leopold Węgrzynowicz i Franciszek Popiołek
• 1948: PTL rozesłało ankiety dotyczące zbieractwa dziko rosnących roślin jadalnych
• 1948: PTL zawarło umowę z Ministerstwem Kultury i Sztuki na wydawanie „Atlasu Polskich Strojów Ludowych”
• 11 – 14 VI 1949: XXIV Walne Zgromadzenie PTL w Toruniu
• 25 X 1949: na posiedzeniu Zarządu Głównego PTL zatwierdzono utworzenie oddziału śląskiego
• 1949: ukazał się pierwszy zeszyt serii „Atlas Polskich Strojów Ludowych” (Roman Reinfuss, Strój górali szczawnickich)
• 10 V 1950: na posiedzeniu Komitetu Wykonawczego ZG PTL sekretarz, prof. dr Józef Gajek poinformował o utworzeniu oddziału łódzkiego. Prezesem oddziału została prof. dr Kazimiera Zawistowicz-Adamska (funkcję tę pełniła do 23 V 1970 r.)
• 15 – 17 VI 1950: XXV Walne Zgromadzenie PTL w Poznaniu. Prezesem ponownie obrano prof. Kazimierza Moszyńskiego, a sekretarzem prof. dr Józefa Gajka
• Przed 29 IX 1951: prof. dr Bolesław Olszewicz zgłosił rozwiązanie wrocławskiego oddziału PTL w Zarządzie miasta Wrocławia
• 24 – 25 XI 1951: XXVI Walne Zgromadzenie PTL w Łodzi; podjęto decyzję o przeniesieniu siedziby PTL do Poznania
• 1951: oddział PTL w Katowicach podjął badania nad kulturą grup zawodowych
• 1951: utworzono nową serię PTL „Archiwum Etnograficzne”
• 1951: prof. Leopold Węgrzynowicz wniósł projekt założenia oddziału PTL w Limanowej
• 1 I 1952: centrala PTL została przeniesiona do Poznania (pracę podjęto 1 II 1952 r.)
• Początek 1952: prof. Jerzy Pogonowski reaktywował wrocławski oddział PTL
• 21 – 23 III 1952: konferencja PTL w Krakowie, poświęcona przygotowaniu badań terenowych nad rolnictwem i hodowlą dla monografii regionalnych i Polskiego atlasu etnograficznego
• 4 – 6 VI 1952: konferencja PTL w Poznaniu w sprawie indeksowania czasopism etnograficznych i folklorystycznych (opracowano instrukcję)
• 16 – 18 V 1952: XXVII Walne Zgromadzenie PTL w Katowicach (Stalinogrodzie). Zatwierdzono oddział sudecki w Jeleniej Górze
• 10 XII 1952: grono osób z Limanowej wniosło pismo w sprawie założenia oddziału PTL
• 5 – 7 VI 1953: XXVIII Walne Zgromadzenie PTL we Wrocławiu. Prezesem został prof. dr Józef Gajek, a sekretarzem doc. dr Adolf Nasz uchwalono założenie oddziału warszawskiego
• 27 X 1953: w wyniku konfliktu między prof. Józefem Gajkiem a prof. Eugeniuszem Frankowskim władze Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu nakazują Towarzystwu opuszczenie pomieszczeń Zakładu Etnografii Uniwersytetu. W następstwie tego PTL przenosi się do Wrocławia (na zaproszenie rektora Uniwersytetu Wrocławskiego, prof. dr Jana Mydlarskiego)
• 1953: ukazał się 40 tom „Ludu”, będący indeksem poprzednich 39 roczników tego pisma
• 1 VI 1954: zawiązał się oddział mazurski PTL w Olsztynie
• 18 – 19 VI 1954: XXIX Walne Zgromadzenie PTL w Jeleniej Górze oraz Sesja Kolbergowska. Podjęto decyzję przygotowania fotooffsetowej reedycji całości dzieł Oskara Kolberga oraz wydania materiałów dotąd niepublikowanych. Zatwierdzono utworzenie nowych oddziałów: podhalańskiego (w Zakopanem), mazurskiego (w Olsztynie), limanowskiego i warszawskiego
• lipiec 1954: PAN zaakceptowała opracowany przez PTL plan reedycji dzieł Oskara Kolberga i przygotowanie do druku ineditów
• 16 I 1955: utworzono serię „Biblioteka Popularnonaukowa” pod red. Kazimiery Zawistwicz-Adamskiej
• kwiecień 1955: wydział I PAN odstąpił od porozumienia z PTL w sprawie reedycji dzieł Oskara Kolberga
• jesień 1955: powstał oddział wałbrzyski (wcześniej, od czerwca 1952 r. było tam koło oddziału jeleniogórskiego PTL)
• 28 – 30 XI 1955: XXX Walne Zgromadzenie PTL w Warszawie
• 1955 – 1956: istniała w Łodzi Sekcja Popularyzacji Wiedzy (Agenda ZG PTL)
• 1 IV 1956: zmarł prof. dr Jan Mydlarski, długoletni członek i prezes oddziału PTL w Lublinie, antropolog, profesor UMCS i Uwr. „Dzięki jego niezwykłej życzliwości i staraniom PTL zgodnie z decyzją XVIII Walnego Zgromadzenia z 1953 r. przeniesione do Wrocławia, szybko uzyskało odpowiednie lokum na swe zbiory i wydawnictwa”
• 9 – 11 IV 1956: Seminarium Afrykanistyczne we Wrocławiu, z udziałem prof. prof. Jana Czekanowskiego, Romana Stopy i Tadeusza Milewskiego
• 1956: PTL przeprowadziło konkurs fotograficzny „Wczoraj i dziś wsi polskiej” (na temat budownictwa wiejskiego)
• 26 – 29 IX 1956: XXXI Walne Zgromadzenie PTL i Konferencja Podhalańska w Zakopanem. Prezesem obrano prof. dr Tadeusza Seweryna, sekretarzem prof. dr Józefa Gajka, członkami honorowymi zostali prof. prof. Ján Mjartan, Otakar Nahodil, Dymitr Krantzalov i Jiří Damborský (Czechosłowacja)
• 26 VI 1957: założono oddział gdański PTL
• 6 – 8 IX 1957: XXXII Walne Zgromadzenie PTL w Szczecinie. Członkiem honorowym został doc. dr Ludvík Kunz (Brno)
• 1957: zaczyna wychodzić „Literatura Ludowa” – pierwsze pismo folklorystyczne w Polsce. Redaktor prof. dr Julian Krzyżanowski, wydawca – oddział warszawski PTL

c. d. n.

Tablica chronologiczna zaczerpnięta z:

Zygmunt Kłodnicki (red.), Kronika Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (1895 – 1995), Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1997, ss. 171 – 201.